Ακολουθούμε τον Semih Gökatalay μέσω της «Πύλης της Λωζάνης», διερευνώντας πώς οι εμπορικές εκθέσεις στη Σμύρνη και την Άγκυρα χρησίμευσαν για να γιορτάσουν τη Λωζάνη ως την οικονομική απελευθέρωση της Τουρκίας
Το άρθρο 28 της Συνθήκης της Λωζάνης κατάργησε τις συνθηκολογήσεις, μια σειρά εμπορικών παραχωρήσεων σε ξένες δυνάμεις που είχαν γίνει σύμβολο της υποτιθέμενης υποταγής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τη στιγμή που καταργήθηκαν μονομερώς από τους Νεότουρκους κατά την έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. [1] Με την ήττα των Οθωμανών, όμως, οι Συμμαχικές Δυνάμεις ανέκτησαν τα δικαιώματα συνθηκολόγησής τους. Η κατάργησή τους ήταν πρώτη προτεραιότητα για τους κεμαλιστές και συνέβαλε στην απόφαση της τουρκικής αντιπροσωπείας να εγκαταλείψει τη Λωζάνη τον Φεβρουάριο του 1923. Η πλήρης απομάκρυνσή τους κατείχε εξέχουσα θέση στις δημοφιλείς εκδηλώσεις μνήμης της Λωζάνης. [2] Αυτό δεν ήταν πουθενά πιο εμφανές από ό, τι στις οθόνες και τα περίπτερα που ανεγέρθηκαν για τις εμπορικές εκθέσεις της πρώιμης ρεπουμπλικανικής εποχής.
Τέτοιες προσπάθειες απέκτησαν αυξημένη δυναμική στη δεκαετία του 1930, με την κυβέρνηση να θεωρεί την κρατική παρέμβαση ως απαραίτητη για την εκβιομηχάνιση της χώρας κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης. Οι κεμαλιστές χρησιμοποίησαν μια ποικιλία συγκεντρώσεων, που κυμαίνονταν από σχολικές εκθέσεις και τοπικές εκθέσεις έως πανηγύρια, για να μεταδώσουν οικονομικά εθνικιστικά μηνύματα σε ένα ευρύ κοινό. Ο ρόλος της Λωζάνης σε αυτές τις προσπάθειες προπαγάνδας ήταν σε μεγάλο βαθμό πολιτικός. Εκθέματα που έρχονται σε αντίθεση με τις συνθήκες της Λωζάνης και των Σεβρών χρησίμευσαν για να τονίσουν τα κέρδη της Τουρκίας στη Λωζάνη, καθώς και τα οικονομικά επιτεύγματα της σύγχρονης Τουρκίας. [3]
«Το περίπτερο της Λωζάνης βρέθηκε στο επίκεντρο της έκθεσης της Άγκυρας το 1934»
Η Συνθήκη της Λωζάνης βρέθηκε στο επίκεντρο της Έκθεσης Εθνικής Βιομηχανίας του 1934 που πραγματοποιήθηκε στην Άγκυρα, η οποία εγκαινιάστηκε στις 29 Οκτωβρίου, την ενδέκατη επέτειο της Δημοκρατίας. Το περίπτερο της Λωζάνης στέγαζε το ήμισυ της έκθεσης, με το άλλο μισό αφιερωμένο στην Επιχειρηματική Τράπεζα (İş Bankası). Το περίπτερο της Λωζάνης συνέκρινε την τουρκική οικονομία πριν και μετά τη συνθήκη. [4] Οπτικοποιήθηκε η τουρκική οικονομική ιστορία των τελευταίων δύο αιώνων με τη βοήθεια εικόνων, χαρτών και γραφημάτων. [5] Σύμφωνα με τον Burhan Asaf [Belge], ηγετικό μέλος της κεμαλικής διανόησης, το περίπτερο της Λωζάνης ήταν «μια ιδεολογική έκθεση για τη διάδοση των κεμαλικών μεταρρυθμίσεων». [6] Ήλπιζε ότι οι αξιωματούχοι θα χρησιμοποιήσουν τα εκθέματα του περιπτέρου σε μορφή βιβλίου ή καρτ ποστάλ, για διανομή σε όλη τη χώρα. [7]
Το περίπτερο προώθησε τον οικονομικό εθνικισμό ως πολιτικό καθήκον για όλους τους ενήλικες. Σύμφωνα με την Hakimiyeti Milliye, την κρατική εφημερίδα, τα infographics σχεδιάστηκαν έτσι ώστε «ακόμη και οι πολίτες που δεν μπορούν να κατανοήσουν οικονομικά θέματα» να κατανοήσουν την έντονη αντίθεση μεταξύ της πτώσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της ανόδου της Δημοκρατικής Τουρκίας. [8] Ομοίως, η Türk Sözü θεωρούσε το περίπτερο ως «σχολείο» (mektep) όπου οι πολίτες θα μπορούσαν να εκπαιδευτούν σχετικά με τη διαφορά μεταξύ της «εξαρτημένης οθωμανικής οικονομίας» και της «ανεξάρτητης τουρκικής οικονομίας» που εξασφαλίστηκε στη Λωζάνη. [9]
Άλλοι δημοσιογράφοι προανήγγειλαν περίτεχνες επιδείξεις διοραμάτων που έλεγαν την ιστορία της τουρκικής οικονομίας μετά τη συνθήκη. [10] Το πρώτο έκθεμα ήταν ένας χάρτης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας του 1682, ένα χρόνο πριν από τη Μάχη της Βιέννης, η οποία οδήγησε σε σημαντικές εδαφικές απώλειες της αυτοκρατορίας. Το ακόλουθο έκθεμα απεικονίζει την «εκπαιδευτική, φορολογική και νομική αιχμαλωσία» της αυτοκρατορίας, που απεικονίζεται ως αποτέλεσμα των συνθηκολογήσεων και της «ανικανότητας των Οθωμανών σουλτάνων». Οι τελευταίες εκθέσεις ήταν αφιερωμένες στο θάνατο του «Ασθενούς της Ευρώπης» και στη γέννηση της σύγχρονης Τουρκίας. [11] Οι κεμαλιστές είδαν τις μεγάλες δυνατότητες των παιδιών για τις προπαγανδιστικές τους προσπάθειες. Μετά την επίσκεψη στο περίπτερο, ο Μουσταφά Κεμάλ [Ατατούρκ] ήθελε μαθητές και άλλοι νέοι να έρθουν σ επαφή με την έκθεση . [12]
Αυτή η επίκληση της Συνθήκης της Λωζάνης έφτασε στο αποκορύφωμά της με την Έκθεση της Σμύρνης του 1938, την οποία διανοούμενοι και πολιτικοί ταύτισαν με τη Λωζάνη και το τέλος των συνθηκολογήσεων. [13] Η ιδέα μιας έκθεσης στη Σμύρνη πήγε πίσω στο 1923, όταν πραγματοποιήθηκε το Οικονομικό Συνέδριο της Σμύρνης. [14] Το 1936, η κύρια είσοδος στο Kültürpark (όπου πραγματοποιήθηκε η έκθεση) ονομάστηκε «Λωζάνη», η οποία παρέμεινε ως ισχυρό σύμβολο της έκθεσης και ορόσημο της Σμύρνης μέχρι σήμερα. Αν και υπήρχαν ορισμένα ζητήματα που η συνθήκη του 1923 δεν είχε επιλύσει προς ικανοποίηση των κεμαλιστών, η παρουσίαση της Λωζάνης ως οικονομικής νίκης θα ήταν αδιανόητη χωρίς τέτοιες λαϊκές εκθέσεις.
Σημειώσεις
[1] Feroz Ahmad, “Ottoman Perceptions of the Capitulations 1800–1914,” Journal of Islamic Studies, 11(1) (2000), 1-20; Mehmet Emin Elmacı, İttihat Terakki ve Kapitülasyonlar (Istanbul: Homer Kitabevi, 2005), 11.
[2] ] Η ημέρα έχασε τη σημασία της μετά την άνοδο του Δημοκρατικού Κόμματος στην εξουσία το 1950. Για λεπτομέρειες, βλέπε Gurbet Gökgöz, “Belleklerden Silinmeye Yüz Tutan Bir Gün: Lozan Sulh Bayramı,” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 10, no. 22 (2011): 95-114.
[3] Vakit, 26 Νοεμβρίου 1933, 7.
[4] Savaş, 10 Αυγούστου 1934, 2.
[5] Savaş, 16 Αυγούστου 1934, 1.
[6] Burhan Asaf, “Yarı-Siyasî,” Hakimiyeti Milliye, 29 Οκτωβρίου 1934, 11.
[7] Burhan Asaf, “Bu Yılın Sergisi,” İktisat ve Tasarruf, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1934, 23.
[8] Hakimiyeti Milliye, 31 Οκτωβρίου 1934, 5.
[9] Türk Sözü, 1 Νοεμβρίου 1934, 2.
[10] Burhan Asaf, “Yarı-Siyasî,” Hakimiyeti Milliye, 5 Νοεμβρίου 1934, 3.
[11] Son Posta, 8 Νοεμβρίου 1934, 12.
[12] Yeni Mersin, 12 Νοεμβρίου 1934, 1.
[13] Yeni Mersin, 22 August 1933, 3; Niğde, 9 Ιουλίου 1934, 3; Zonguldak, 24 July 1935, 4; Taha Toros, “İzmir Sergisi Açılırken,” Adana Ticaret Gazetesi, 21 Αυγούστου 1937, 1; Haber, 25 August 1938, 1.
[14]Συνεδρίασε μεταξύ 17 Φεβρουαρίου και 4 Μαρτίου 1923 στη Σμύρνη. Οι αποφάσεις που ελήφθησαν κατά τη διάρκεια αυτού του Συνεδρίου θεωρήθηκαν συχνά ως διακήρυξη των οικονομικών πολιτικών της νέας κυβέρνησης(Feroz Ahmad, The Making of Modern Turkey (London: Routledge, 1993), 94).
Περαιτέρω ανάγνωση
Gurbet Gökgöz, “Belleklerden Silinmeye Yüz Tutan Bir Gün: Lozan Sulh Bayramı,” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 10, no. 22 (2011): 95-114. [Turkish]
Zeynep Kezer, Building Modern Turkey State, Space, and Ideology in the Early Republic (Pittsburgh: the University of Pittsburgh Press, 2015).
Biray Kolluoğlu-Kırlı, “The Play of Memory, Counter-memory: Building İzmir on Smyrna’s Ashes,” New Perspectives on Turkey 26 (2002): 1-28.
The Lausanne Project 