Unutulan Barış?

The Lausanne Project’in kuruluşuna kısmen de olsa, 1919 Paris Barış Konferansının yüzüncü yıldönümü vesilesiyle ortaya çıkan çok miktardaki akademik proje yol açtı. Paris Barış Konferansı üzerine yapılan çalışmaların çokluğu ile Türkiye dışında Lozan’a gösterilen akademik ilginin azlığı arasındaki tezat, projenin organizatörlerinin dikkatini çekti. Her ne kadar diplomasi tarihçileri Lozan’ı “savaş sonrası yapılan antlaşmaların en uzun soluklusu” olması sebebiyle olağandışı olarak kabul etmişlerse de (Alan Sharp), Birinci Dünya Savaşı sonrasında yapılan antlaşmalara odaklanan çalışmalarda Lozan, ya bir istisna ya da epilogda bir ayrıntı gibi tasvir edildi. 

Ozan Özavcı ve Jonathan Conlin’in, gazeteci ve düşünür Ahmet Ağaoğlu ile diplomat ve petrol kralı Calouste Gulbenkian (her ikisi de 1869 doğumludur) üzerine yaptıkları araştırmalar, Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşünü ve yeni bir Orta Doğu’nun ortaya çıkışını sarıp sarmalayan üst anlatının kalıplarına uymayan entelektüel, sosyal ve ekonomik alışveriş ağlarını gözler önüne serdi.

Banka ve petrol şirketleri arşivlerinde yapılan araştırmalar, Gulbenkian’ın Royal Dutch-Shell’e benzer çokuluslu şirketlerin, kendilerini “milli kahraman” ilan eden “ev sahibi” ülkeleri nasıl manipüle ettiklerini ve bunun bir sonucu olarak da “enerji güvenliği” nosyonunu itibarsızlaştırıldığını ortaya koydu. Osmanlı bakiyesi aktörlerin milliyetçi ve liberal fikirleri aynı anda benimsemelerinin bir sebebi de, saldırı ve tecavüz olarak algıladıkları bu durumdu.

Özavci ve Conlin Lozan üzerine düzenledikleri bir çalıştayla, STK’lar, basın, diaspora grupları ve diğer devlet dışı aktörlerin iki savaş arası dönemde, “Doğu” ve “Batı” arasındaki ilişkinin yeniden şekillenmesinde oynadıkları rolü inceleyen daha fazla araştırmacıya ulaştılar. Bu çalıştayın amacı, Lozan’ın yüzüncü yıldönümüyle alakalı çalışmaları içeren, daha sonradan Gingko Library tarafından 2023’te yayınlanacak olan, derleme bir kitap hazırlamaktı. Üyelerimiz bu çalıştaya katılan araştırmacılarla sınırlı kalmayıp zaman içinde başka araştırmacılar da projeye dahil oldular. Web sitemizin “Katılımcılar” bölümünden de tüm katılımcılarımız hakkında bilgi alabilirsiniz. Araştırmacıların çoğu, düşüncelerini ve projelerini, haftalık olarak yayınlanan TLP blogda ve TLP podcastte paylaşmaktadırlar. İkinci konferansımız 2023 yılının Kasım ayında Selanik’te gerçekleştirildi. Bu konferansta ele alınan çalışmaların derlendiği ikinci bir kitap da yine Gingko tarafından 2024 yılında yayınlanacak. Üçüncü konferansımızı “The Western Question” kitabının yazarı, tarihçi Arnold Toynbee’nin ölümünün ellinci yılında yapmayı planlıyoruz. Toynbee’nin 1922 tarihinde yayınlanan bu kitabı, o zamana kadar “Doğu Sorunu” olarak bilinen konuyu farklı açıdan ele alan bir eserdi.

Yüz yıl önce Lozan’da gerçekleşen en önemli ve güncel haberleri günü gününe sunmayı amaçladığımız Lozan Günlükleri, Kasım 2022’de Twitter üzerinden yayına başladı. Yunanca, Türkçe ve İngilizce olarak yayınlanan günlük, müzakerelerin zenginliğini günümüze taşımak adına arşivlerden fotoğraflar ve alıntılar kullanmaktadır. Proje kapsamında ayrıca Guignol à Lausanne (1923) ve Macar Yahudisi sanatçılar Alois Derso ile Emery Kelen’in karikatür koleksiyonlarından esinlenen bir çizgi roman hazırlanmaktadır. Bunun yanında In Flanders Fields Müzesi’nin ve Musée Historique Lausanne’ın katkılarıyla Ypres ve Lozan’da gerçekleştirilecek sergiler ve saha çalışmaları serileri planlanmaktadır.